Fantastyka literacka i filmowa - podział i ciekawostki

Fantastyka – gatunek literacki, a także filmowy, komiksowy, gier a niekiedy i malarstwa. Polega ona na kreowaniu świata przedstawionego, który w całości, lub w części różni się od rzeczywistości, na przykład przez dodanie elementów nadnaturalnych, lub stworzonej przez autora technologii. Można ją też uznać za właściwość elementu fikcji literackiej, lub innej, sprawiająca, że choć czytelnik uznaje go za niezgodny z przyjętymi przez niego kryteriami empirycznej rzeczywistości i wedle jego najlepszej wiedzy nieposiadający odpowiednika w świecie pozaliterackim oraz nieobecny w tekstach, które uznaje za realistyczne, godzi się w ramach literackiej gry uznać go za prawdopodobny (choć niewiarygodny) w obrębie konstruowanej fikcji i decyduje, że nie narusza on spójności narracji. W fantastyce można wyróżnić trzy główne podgatunki: fantastykę naukową (ang. science fiction), fantasy oraz horror (fantastyka grozy). Czy czytasz książki z gatunków zaliczanych do fantastyki?

Który z podgatunków fantastyki lubisz najbardziej?

Książki, których polskich autorów gatunku czytałeś?

Twórczość, których zagranicznych pisarzy lubisz?

Science fiction (fantasyka naukowa) - termin określający literaturę (także film) fantastyczną, w której konstrukcję świata przedstawionego uzasadniają wyjaśnienia o charakterze naukowym lub przynajmniej mające pozory naukowości. Zawarte w utworach science fiction wizje futurologiczne są pozbawione z reguły znamion cudowności (charakterystycznych dla baśni, legendy lub odmiany fantastyki zwanej fantasy), w fabule zaś przestrzega się zasad prawdopodobieństwa. Jakie podgatunki fantastyki naukowej znasz?

Jaki kraj zekranizował "Solaris" (powieść Stanisława Lema) przed USA?

Odpowiedź: ZSRR Zanim w 2002 roku amerykański reżyser Steven Soderbergh zekranizował najbardziej znaną powieść Stanisława Lema (z Georgem Clooney'em w roli głównej), istniały już dwie ekranizację tej książki. Pierwsza z 1968 roku w reżyserii Borisa Nirenburga oraz bardziej znana ekranizacja z 1972 roku, którą wyreżyserował Andriej Tarkowski. Obie wersję wyprodukowano w ówczesnym Związku Radzieckim.

Jaki pisarz jest autorem powieści science fiction “Czy androidy śnią o elektrycznych owcach?”, na podstawie której w lat osiemdziesiątych Ridley Scott wyreżyserował kultowy film “Łowca androidów”?

Odpowiedź: Philip K. Dick Philip K. Dick (1928 – 1982) - amerykański pisarz science fiction, który miał znaczący wpływ na rozwój tego gatunku literackiego. Uznaje się go także za jednego z prekursorów weird fiction, a także jest zaliczany do nurtu postmodernistycznego. Inne znane dzieła pisarza to m.in. “Człowiek z Wysokiego Zamku”, “Ubik” czy “Deus Irae”. Ciekawostki: Philip K. Dick twierdził, że Lem nie istnieje, a jego nazwisko to skrótowy kryptonim specjalnej komórki założonej przez komunistyczny wywiad dla infiltracji środowiska science fiction. “To wszystko komunistyczny spisek” - przestrzegał pisarz w donosach pisanych do FBI w latach 70. XX wieku.

Fantasy - magiczno-awanturnicza odmiana fantastyki, nawiązująca do mitów, legend i baśni wspólnych wielu kręgom kultury światowej, czerpiąca często motywy ze średniowiecznych poematów rycerskich, np. cyklu o królu Arturze i rycerzach okrągłego stołu. To gatunek literacki lub filmowy używający magicznych i innych nadprzyrodzonych form czy motywów, jako pierwszorzędnego składnika fabuły, myśli przewodniej, czasu, miejsca akcji, postaci oraz okoliczności zdarzeń. Jakie znasz rodzaje i podgatunki fantasy?

Jak nazywa się cykl książek fantasy autorstwa Terry'ego Pratchetta?

Odpowiedź: Świat Dysku Świat Dysku – cykl satyrycznych powieści fantasy, autorstwa brytyjskiego pisarza Terry’ego Pratchetta (1948-2015), którego akcja toczy się w fikcyjnym świecie w kształcie dysku. Dysk spoczywa na grzbietach czterech słoni: Berilii, Tubula, Wielkiego T’Phona i Jerakeena, stojących na skorupie A’Tuina, wielkiego żółwia płynącego przez wszechświat. Cykl opisuje nasz realny świat w krzywym zwierciadle, w zabawny i ironiczny sposób komentując różne aspekty życia ludzkiego. Dwie pierwsze książki cyklu – “Kolor magii” i “Blask fantastyczny” – są przede wszystkim parodią literatury fantasy, późniejsze poruszają także takie tematy jak religia, tolerancja czy mechanizmy władzy.

Który z niżej wymienionych polskich pisarzy debiutował jako pierwszy?

Odpowiedź: Jarosław Grzędowicz Jarosław Grzędowicz (ur. 3 maja 1965 we Wrocławiu) – polski pisarz fantastyki, dawniej redaktor i tłumacz komiksów. Współtworzył grupy literackie TRUST oraz Klub Tfurcuf. Wraz z grupą znajomych pisarzy założył w 1990 roku magazyn literacki FENIX i w latach 1993-2001 był redaktorem naczelnym czasopisma. Debiutował w roku 1982 opowiadaniem “Azyl dla starych pilotów”, zamieszczonym w łódzkim tygodniku „Odgłosy”. W tym samym roku w tym samym periodyku zamieścił utwór “Twierdza Trzech Studni”. Znane dzieła to m.in. cykl “Pan Lodowego Ogrodu” czy powieść “Popiół i kurz. Opowieść ze świata Pomiędzy". Ciekawostki: Feliks W. Kres debiutował w roku 1983 opowiadaniem „Mag” nadesłanym na konkurs miesięcznika „Fantastyka”. Było to pierwsze opowiadanie fantasy opublikowane w Polsce na łamach profesjonalnego czasopisma. Natomiast pierwsze opowiadanie Andrzeja Sapkowskiego „Wiedźmin”, ukazało się w grudniu 1986 również w miesięczniku „Fantastyka" jako laureat III nagrody w konkursie literackim ogłoszonym przez czasopismo.

Horror (łac. horror - strach), fantastyka grozy – odmiana fantastyki polegająca na budowaniu świata przedstawionego na wzór rzeczywistości i praw nią rządzących po to, aby wprowadzić w jego obręb zjawiska kwestionujące te prawa i niedające się wytłumaczyć bez odwoływania się do zjawisk nadprzyrodzonych. Źródła takiego postrzegania horroru związane są bezpośrednio z samym powstaniem literackiego gatunku horroru i zasadniczo do niego się odnoszą. W horrorze filmowym definicja ta ewoluowała na przestrzeni ostatniego stulecia, głównie przez rozkwit kina eksploatacji, które miało miejsce w latach 70. XX wieku. Dlatego dziś pod nazwą “horror” znajdują się również dzieła, w których brak jest pierwiastka nadprzyrodzonego, zaś zagrożenie i strach wywołują czynniki mogące pojawić się również w realnym świecie np. psychopatyczni zabójcy czy groźne zwierzęta. Elementem, dzięki któremu można rozróżnić taki rodzaj horroru od thrillera, jest poziom przemocy w nim zawarty i liczna obecność scen gore. Jakie lubisz rodzaje horroru filmowego i literackiego?

Który z niżej wymienionych utworów literackich można uznać za prekursora zarówno horroru, jak również fantastyki naukowej w literaturze?

Odpowiedź: “Frankenstein” Mary Shelley “Frankenstein, czyli współczesny Prometeusz” - powieść angielskiej pisarki i poetki okresu romantyzmu Mary Shelley (1797-1851) z 1818 roku. Pisarz science fiction Brian Aldiss uważał Frankensteina za pierwszą powieść SF lub przynajmniej zapowiedź tego gatunku. W przeciwieństwie do autorów tradycyjnych romansów grozy, którzy akcję swoich utworów umieszczali w średniowieczu lub bliżej nieokreślonej przeszłości, pisarka akcję swojej powieści umieściła w czasach jej współczesnych i związała ją z problemami tegoż okresu – z rozkwitem cywilizacyjnym i naukowym przełomu XVIII i XIX wieku. Powieść ta opowiada o młodym studencie filozofii naturalnej, który postanawia ożywić martwy organizm, tworzy więc sztucznego człowieka, zszywając fragmenty ludzkich szczątków. Stwór jednak budzi odrazę w swoim twórcy, który go odrzuca. Mimo swej szpetnej powierzchowności, owo monstrum nie jest złe ze swej natury, to istota inteligentna i odczuwająca tako samo jak ludzie. Stwór pragnie się zbliżyć do ludzkiej społeczności, lecz ta również go odrzuca. Dopiero teraz budzi się w nim pragnienie zemsty, zemsty na tym, który powołał go do życia. Powieść Mary Shelley łączy w sobie dwie różne tradycje literackie, a mianowicie gotycyzm z nową historią o sztucznym człowieku. Ciekawostki: Początkowo krytycy uważali, że "Frankenstein" został napisany przez mężczyznę. Kiedy jednak odkryto, że autorką jest kobieta, tradycyjne uprzedzenia wobec kobiet intelektualistek spowodowały, że większość współczesnych recenzentów oceniała jej powieści głównie jako romanse. Siła i wyobraźnia jej pisania została określona przez niektórych recenzentów z wątpliwym komplementem, że miała „męski umysł”. Dzięki "Frankensteinowi" Mary Shelley stała się czołową twórczynią powieści gotyckiej oraz prekursorką literatury fantastyczno-naukowej.

Która adaptacja filmowa prozy Stephena Kinga zdobyła Oscara?

Odpowiedź: Misery (1990) Misery – amerykański dreszczowiec z 1990 roku w reżyserii Roba Reinera na kanwie powieści Stephena Kinga pod tym samym tytułem. Film przedstawia losy znanego pisarza Paula Sheldona, który ma wypadek samochodowy. Z pomocą przychodzi mu Annie Wilkes, jego wierna fanka, która mieszka w okolicy. Jest środek zimy i z powodu zasp Sheldon musi kurować się u kobiety. Z czasem okazuje się, że Annie jest niebezpieczną psychopatką. W 1991 film zdobył Oscara za najlepszą aktorkę pierwszoplanową, którego odebrała Kathy Bates wcielająca się w rolę Annie Wilkes. Aktorka otrzymała za tą role również Złotego Globa, a sam film kilka innych nominacji np. do narody Saturn. Ciekawostki: Stephen King napisał ponad 50 powieści i blisko 200 opowiadań. Jego książki rozeszły się w nakładzie przekraczającym 350 milionów egzemplarzy, co czyni go jednym z najbardziej poczytnych pisarzy na świecie. Natomiast na podstawie jego twórczości powstało ponad 150 filmów i seriali.

Czy oglądasz filmy z różnych gatunków fantastki?

Jaka jest Twoja ulubiona seria filmów Sci-Fi/fantasy?

Jaki jest, według Ciebie, najlepszy serial Sci-Fi/fantasy/grozy?

Jakie są Twoje ulubione filmy i seriale spod znaku fantastyki?

Jakie są Twoje ulubione książki fantasy/Sci-Fi/horror?

Wiek

Płeć

Wykształcenie

Wielkość miejscowości

Województwo

Analiza wyników ankiety "Fantastyka literacka i filmowa - podział i ciekawostki"